Tilefni þessara skrifa er að núverandi Laugardælakirkja verður 60 ára 2. maí nk. en hún var vígð 2. maí 1965. Af því tilefni finnst okkur við hæfi að kynna aðeins sögu kirkjunnar og staðarins.
Laugardælakirkju er fyrst getið í kirknaskrá Páls Jónssonar biskups árið 1200. Frá kaþólskum tíma eru ekki til neinar heimildir um kirkjubyggingar í Laugardælum og fara verður fram að aldamótunum 1700 til að fá lýsingar á kirkjum þar. Allt voru það torfkirkjur eða fram á miðja 19. öld. Kirkjurnar entust ekki vel, sem sjá má af því að t.d. á 19. öld var kirkjan endurbyggð fimm sinnum.
Ekki eru til heimildir um presta sem þjónuðu í Laugardælum í kaþólskum sið, en eftir siðaskiptin er vitað um alla presta sem þjónuðu þar frá 1542. Presturinn sat í Laugardælum en annexíur voru kirkjurnar í Oddgeirshólum, Hraungerði og Hjálmholti. Laugardælir voru beneficium, og naut presturinn allra hlunninda og tekna af jörðinni og af öllum kirkjueignum. Laugardælir voru í útjaðri prestakallsins og árið 1752 var prestssetrið flutt að Hraungerði að ósk starfandi prests og þjónaði hann hinum kirkjunum þaðan sem annexíum.
Kirkjan í Laugardælum var sóknarkirkja Selfyssinga til ársins 1956. Þá var Selfosskirkja vígð, og kirkjan í Laugardælum afhelguð og rifin ári seinna. Mörgum þótti þetta miður, þar á meðal Guðjóni Vigfússyni bifreiðarstjóra og systkinum hans sem ólust upp í Þorleifskoti í Laugardælahverfi hjá foreldrum sínum Sólveigu Snorradóttur og Vigfúsi Jónssyni, sem þar bjuggu. Þegar Guðjón lést af slysförum árið 1961, 52 ára, ákváðu systkini hans að byggja þar kirkju í minningu hans, Snorra bróður þeirra sem lést ungur að aldri og foreldra þeirra.
Ljósmynd: Aðsend.
Magnús Vigfússon byggingameistari, bróðir Guðjóns, sá alfarið um byggingu kirkjunnar. Systkini hans og aðrir velunnarar kirkjunnar lögðu til fjármuni og aðstoð við byggingu hennar, en Magnús kostaði hana að langstærstum hluta sjálfur. Mjög ólíklegt er að kirkjan hefði risið nema fyrir hans tilstuðlan.
Smíði kirkjunnar hófst 26. maí 1962 og var hún vígð 2. maí 1965 af Sigurbirni Einarssyni biskupi. Þá afhenti Magnús Laugardælasöfnuði kirkjuna, fullbúna og skuldlausa, fyrir hönd þeirra systkina og annarra er höfðu stutt bygginguna. Hann gaf kirkjunni altari úr slípuðum steini eftir Ársæl Magnússon steinsmið og altaristöflu eftir Matthías Sigfússon listmálara. Kirkjunni bárust fleiri gjafir, m.a. gaf Kaupfélag Árnesinga hita frá hitaveitu þeirra um ókomin ár, svo og pípuorgel í minningu Egils G. Thorarensen kaupfélagsstjóra. Og Dísastaðasystkinin gáfu Guðbrandsbiblíu í minningu foreldra þeirra og látinna systkina.
Kirkjan var teiknuð af Bjarna Pálssyni skólastjóra og kirkjusmiður var Sigfús Kristinsson, byggingameistari á Selfossi. Skreytingu hússins önnuðust hjónin Gréta Björnsson listmálari og Jón Björnsson málarameistari. Kirkjan er úr steinsteypu og tekur 70 manns í sæti.
Öldum saman voru þrjár lögferjur á Ölfusá; í Laugardælum, á Kotferju og í Óseyrarnesi, og var ferjustaðurinn í Laugardælum fjölfarnasti ferjustaðurinn á landinu. Þegar Ölfusá var brúuð hjá Selfossi árið 1891 lögðust ferjurnar af í Laugardælum og á Kotferju.
Laugardælir eru mikil hlunnindajörð, t.d. hefur jafnan verið stunduð mikil laxveiði þaðan. Þá var mikil dúntekja stunduð í eyjum Laugardæla. Árið 1914 var dúntekja aðeins stunduð á tveimur öðrum stöðum í sýslunni, Skipum og Baugsstöðum. En dúntekjan var langmest í Laugardælum eða 21 kg á ári á meðan hinir staðirnir gáfu um 2 kg hvor. Æðarvarpið lagðist fljótlega af eftir að minkaeldi hófst í landinu 1931 en strax árið eftir sluppu minkar út og hafa þaðan dreift sér um landið.
Kaupfélag Árnesinga keypti Laugardæli árið 1937 og rak þar stærsta kúabú landsins um nokkurt skeið. Árið 1952 tók Búnaðarsamband Suðurlands jörðina á leigu í 25 ár, og fóru þar fram afkvæmarannsóknir og fóðurtilraunir.
Kaupfélag Árnesinga gekkst fyrir því að borað yrði eftir heitu vatni í túni Laugardæla og í framhaldinu lögð hitaveita til Selfoss, en það var þriðja hitaveitan á landinu. Vatnið var ekki nógu hreint og var þá borað í landi Þorleifskots, sem heppnaðist mjög vel. Í dag er allur Selfossbær hitaður upp með heitu vatni þaðan.
Ljósmynd: Aðsend.
Það að gröf skákmeistarans Bobby Fischer sé í Laugardælakirkjugarði hefur dregið að sér margan ferðamanninn, sem hefur orðið til þess að auglýsa kirkjuna og staðinn og þannig stutt við ferðamennsku svæðisins. Með þessum orðum óskum við Laugardælasöfnuði og öðrum Sunnlendingum til hamingju með sextíu ára afmæli kirkjunnar.
Með kærri kveðju,
Kristín, Aldís og Þóra,
afkomendur Sólveigar og Vigfúsar í Þorleifskoti.
